Psychoanaliza c.d.: struktura aparatu psychicznego i reszta pojęć

STRUKTURA APARATU PSYCHICZNEGO

Istnieją na ten temat 2 teorie topograficzne:

a) Nieświadomość, przedświadomość i świadomość to określenia, które stworzył Freud na potrzeby nazwania struktury aparatu psychicznego. I tak: nieświadomość zbiera myśli, wyobrażenia, które z uwagi na silne obsadzenie popędami bądź treść niemożliwą do zaakceptowania – czyli sprzeczną z zasadami moralnymi i perwersyjną – zostały wyparte lub niedopuszczone do świadomości, która jest instancją władającą aparatem motorycznym; może przez to realizować swe zamierzenia w świecie rzeczywistym. Więc celem nieświadomych popędów jest przedostanie się do świadomości i zrealizowanie swoich zamierzeń. Oczywiście cenzura – przez Freuda porównywana do strażnika decydującego, który z gości może, a który nie może wejść do domu – nie pozwala na to. Nieświadome popędy, próbując znaleźć drogę do realizacji tworzą pewne twory zastępcze, które zwie się pochodnymi nieświadomego. Są one potencjalnie zdolne do uświadomienia, lecz mają związek z nieświadomością – takimi tworami są fantazje, marzenia dzienne czy symptomy nerwicowe. Jeśli chodzi o przedświadomość, to jest to obszar skupiający myśli, wyobrażenia i fantazje, które choć aktualnie nie są świadome, to bez większego wysiłku mogą stać się treścią świadomości.

b) Najważniejsza część aparatu psychicznego to zdaniem Freuda id, które skupia „wszystko, to co dziedziczymy, co rodząc się przynosimy ze sobą, co jest konstytucjonalnie stałe, przede wszystkim więc wywodzące się z organizacji cielesnej (popędy)”. Pod wpływem bodźców ze świata zewnętrznego z części id powstaje kolejna część zwana ego: jest to struktura pośrednicząca między Id a światem zewnętrznym. Ego zawiaduje naszymi ruchami dowolnymi, a jego zadanie to zapewnienie bezpieczeństwa jednostce, które osiąga odbierając bodźce ze świata zewnętrznego, gromadząc je i kojarząc, unikając bodźców zbyt silnych, mogących zniszczyć jednostkę, wychodząc naprzeciw tym o umiarkowanych energiach, ucząc się, jak celowo, w sposób dla siebie korzystny zmieniać świat zewnętrzny. Zadaniem ego to również umożliwianie zaspokajania popędów pochodzących z id. Jeżeli okoliczności nie sprzyjają temu zaspokojeniu ego tłumi popędy, odracza ich zaspokojenie do bardziej odpowiednich momentów. Przez rozwój człowieka w świecie społecznym rozwija się kolejna instancja – superego, która zawiera zbiór zasad moralnych.

POWSTAWANIE ZABURZEŃ I CHORÓB PSYCHICZNYCH

Nerwica powstaje przez konflikt: ego w służbie superego odmawia id zaspokojenia i usuwa jego reprezentację ze świadomości. Id natomiast tworzy sobie reprezentację zastępczą w postaci symptomów nerwicowych. Freud uważał, że przyczyną nerwicy jest nawrót wypartych popędów. Twierdził też, że wyparcie wyobrażeń związanych z preedypalnymi formami zaspokojenia może być ukończone (pełne, udane), częściowo udane, nieudane. Wyparcie częściowo udane to takie wyparcie, w którym pewne wyobrażenia zostały wyparte i zachowały swoje obsadzenie. Przez to ciągle zagrażają wtargnięciem do świadomości. W celu zachowania go z dala do świadomości konieczne jest silne przeciwobsadzenie; jednak główne zagrażające wyobrażenie nie zostaje uświadomione i tworzą się pochodne tego wyobrażenia w formie fantazji, czynności pomyłkowych, marzeń sennych, symptomów nerwicowych. Stąd twierdzenie Freuda, że symptomy nerwicowe mają symboliczny związek z wypartymi popędami i analizując wolne skojarzenia można dojść do wypartego wyobrażenia.
Freud uważał, że perwersja to pierwotny stan dziecka; w niej popędy cząstkowe skierowane na obiekty z okresów preedypalnych (faza oralna, analna, faliczna) funkcjonują w sposób niezakłócony: nie rozwiązany zostaje kompleks Edypa i groźba kastracji okazuje się nieskuteczna w efekcie popędy cząstkowe nie ulegają organizacji w popęd genitalny. Popędy cząstkowe przez to zostają niezorganizowane, a obiekty preedypalne – które w typowym procesie rozwoju zostają zdeseksualizowane i zachowują jedynie status obiektów przygotowujących do normalnego aktu – stają się fetyszami i zboczeniami. Brak rozwoju superego wiąże się z niepowodzeniem kompleksu kastracji i brakiem sublimacji popędów. Objawia się to psychopatią – normy moralne, chociaż znane nie mają regulującego, ograniczającego wpływu na zachowanie.

Freud nie pisał dużo o psychozach, a jego główne dzieło ich dotyczące to po prostu analiza autobiograficznego opisu paranoi Schrebera. O ile konflikt powodujący nerwicę angażuje id i ego, o tyle konflikt będący przyczyną powstania psychozy angażuje ego i świat zewnętrzny. Ego, napotykając ideę, której nie może zaakceptować odrzuca ją. Jednak idea ta wciąż jest ściśle związana z rzeczywistością, może to zrobić tylko za cenę odrzucenia rzeczywistości. Zatem początek powstawania psychozy związany jest z powstaniem „dziury w rzeczywistości”: miejsca po wykluczonym wyobrażeniu. Logicznym efektem tego stanu jest sytuacja, gdy poprzez ciąg skojarzeń można natrafić na tą „dziurę”. Efektem takiego stanu będą działania kompensujące w momencie, gdy ego trafi na te wyobrażenia – coś, co jest, a czego nie powinno być. Te działania to tzw. łaty ponad miejscem, gdzie pierwotnie pojawiła się dziura w relacjach ego ze światem zewnętrznym. Przybierają one postać urojeń i halucynacji. Działanie ego polega wówczas na próbach uzupełnienia tej dziury, ale poprzez przywrócenie wykluczonego elementu, a poprzez dodawanie tworów zgodnie z wolą id.

PSYCHOANALIZA A SEKSUALNOŚĆ

Zygmunt Freud zaznacza, że człowiek dwukrotnie rozpoczyna życie seksualne: pierwszy raz w dzieciństwie, drugi raz w okresie dojrzewania. Za pierwszym razem kończy się to groźbą kastracyjną. Kontrowersje w tej teorii budzi seksualność dziecięca. Freud uważał, iż wiele działań dzieci związanych z ssaniem, defekacją ma funkcję masturbacji – wszystkie te czynności są związane z masturbacją. Seksualność wg Freuda to dążenie do przyjemności.

Popęd seksualny nie jest jednolity, bo składa się z wielu popędów cząstkowych. W przypadku normalnej seksualności popędy cząstkowe są połączone pod rządami sfer genitalnych i zaangażowane w funkcję rozmnażania. Jeżeli jednak z uwagi na utrwalenie (fiksację) popędu cząstkowego na wcześniejszym obiekcie nie będzie możliwe włączenie go do normalnej – genitalnej seksualności, otwarta jest droga do seksualności perwersyjnej, polegającej na aktywności innych, niż genitalne sfer erogennych i właściwych im obiektów.

MARZENIA SENNE

Sen to spełnienie życzenia – jest to podstawowa prawda głoszona przez Freuda na temat snu. Uważa on, że w czasie snu cenzura czasowo osłabia swoją działalność, przez co nieświadome myśli mają możliwość ujawniania się. Sen powstaje w dwóch etapach: 1) opracowanie pierwotne w czasie którego nieświadome myśli wspóldziając ze sobą na prawach procesu pierwotnego (kondensacja, przemieszczenie) w opraciu o świeże wspomnienia z poprzedniego dnia, wspomnienia infatylne i bodźce somatyczne kształtuje pierwe zręby snu. 2) opracowanie wtórne nadaje snu charakter fabularny, do pewnego stopnia uporządkowanej kolejności wydarzeń, chociaż ciągle są obecne cechy procesu pierwotnego.